Nederlandse en Duitse Hanzesteden per fiets
Een stukje van een artikel uit Meridian van november 1999, © Rutger van den Hoofdakker
Nooit gedacht dat fietsen door steden als Bremen, Lüneburg en Lübeck zo aangenaam kon zijn. De routebeschrijving leidt me over rustige wegen langs de historische gebouwen uit de Hanzeperiode. Buiten de steden gaat de route door natuur- en agrarische gebieden. Na verkenning van het traject van Stavoren tot Travemünde is één conclusie gerechtvaardigd: de schrijver van de routegids heeft degelijk speurwerk afgeleverd
Voor me doemt Bremen op. Tenminste dat meldt mijn gids, want zelf heb ik nauwelijks de indruk dat ik naar een grote stad toe fiets. Nergens zijn landschapontsierende fabrieken of saaie buitenwijken te zien. Nergens is het lawaai van auto's of vrachtwagens te horen. Ik deel de Weserdijk slechts met een paar Duitse fietsers die op deze bewolkte, winderige dag een tochtje maken. Het landschap is groen en blauw als in een Hollands polderlandschap. Het silhouet van de Dom tekent zich af tegen de horizon. Andere gebouwen worden herkenbaar. Een voetgangers-fietsbrug brengt me naar het centrum. Bremen verdient het om de fiets even te laten staan. Rond de Markt staat een groot aantal historische gebouwen waaronder het raadhuis en de Dom Sint Petri. Op het Marktplein staat het tien meter hoge beeld van Roeland, dat is neergezet als het symbool van wet, recht en macht en die beschouwd werd als de rechterarm van Karel de Grote. "Om de hoek bevindt zich het beeld van de "Bremer Stadsmuzikanten", zegt een man die bezig is met een stadswandeling.
Wat misleidend
Het is onmogelijk om alle steden van het Hanzeverbond per fiets aan te doen. De steden lagen verspreid over een gebied dat zich uitstrekte van de Zuiderzee tot aan de Finse Golf en van Zweden tot aan Westfalen. Rond de vijftiende eeuw telde het Hanzeverbond zo'n 200 steden waarvan er overigens maar 70 actief lid waren. De passieve leden genoten wel de handelsvoorrechten, maar mochten niet op het hoogste bestuurlijke orgaan (de Hanzedag) verschijnen. Belangrijkste uitgangspunt bij het uitstippelen van de route was dat het traject door een gevarieerd landschap en over rustige wegen moest gaan. De naam "Hanze fietsroute" is wat misleidend. Naast een fietstocht door de Hanzesteden is het een tocht door natuurlijke en agrarische gebieden. Tientallen dorpjes en stadjes worden aangedaan zoals Hindeloopen, Workum en het vestingsplaatsje Bourtange op de rand van Nederland. In Duitsland passeert de fietsroute Börger, dat bekend is vanwege de hunebedden die er in de omgeving staan (meer dan 90 stuks) en Döttlingen, misschien wel het fraaiste dorp op de route. Het dorp heeft een groot aantal oude Saksische boerderijen, een twaalfde eeuws kerkje en een duizendjarige eik.
Stukjes oerbos
Met af en toe een blik op mijn fietscomputer fiets ik door weilanden en bossen, langs vaarten en rivieren. Vrijwel voortdurend gaat de route over onverharde paden met schelpen, zand, grond, gras, grind of gravel als bodem. Routewijzigingen worden met behulp van een kilometerstand aangegeven. De gids houdt er zijn eigen terminologie, op na. "EW" betekent bijvoorbeeld einde weg. Een dubbele komma geeft aan dat binnen vijfhonderd meter een routeverandering zal plaatsvinden. Staat er "even verderop" in de tekst van de routebeschrijving dan vindt de routeverandering binnen tweehonderdvijftig meter plaats. Voor Döttlingen is de eerste klim, vijfentwintig meter hoogteverschil. In Noord-Duitsland zijn heuvels echter een uitzondering. Alleen bij de Lüneburgerheide glooit het landschap. Het landschap kent veel afwisseling. Fraai is de Urwald 
Baumweg (door één van de weinige overgebleven stukjes oerbos) en de fietspaden langs het Lübeek-Elbekanaal, het stuwmeer De Thülsfelder Talsperre, de Ratzeburger See en het riviertje de Wumme. Enkele keren wordt een oude handelsweg gevolgd zoals de Bremervörde-Horneburg-marktweg.
Gevaar voor zeerovers
Na ruim een week fietsen kom ik in Lübeck aan. De stad werd in 1158 tussen de rivieren de Trave en de Wakenitz gebouwd als haven voor de handel op de Oostzee. De stichter, Hendrik de Leeuw, vond een plaats aan zee minder geschikt vanwege het gevaar voor zeerovers. De oprichting van Lübeck wordt gezien als het begin van het Hanze-verbond. Lübeck groeide uit tot één van de belangrijkste steden van Noord-Duitsland. Wie de routebeschrijving en de stadsplattegrond van de routegids volgt, krijgt een goed beeld van de vroegere rijkdom.
Op het kaartje staan twaalf bezienswaardigheden afgebeeld waaronder de Dom, de Petrikerk en het Raadhuis.
Via de Burgtor laat ik Lübeck achter me. Langs de rivier de Trave gaan mijn gedachten nog even uit naar het enorme tijdsbestek dat het Hanzeverbond heeft standgehouden. Pas in de zeventiende eeuw brokkelde de macht van het Hanzeverbond af. Toenemende concurrentie (met name vanuit Holland) en de Dertigjarige Oorlog (waarin Duitsland, Zweden, Polen en Denemarken vochten) lagen daaraan ten grondslag. Lübeck ondernam nog een poging om het verbond te redden, maar de poging bleek tevergeefs. Slechts zes steden stuurden een afgevaardigde. De allerlaatste Hanzedag vond plaats in 1669.